Sentetik kültürde otoklav'ın çıkış kısmında torbaların sterilizasyon sonrası aşılama ünitesine alınan bölümü steril tutulduğunda ve aşılama sırasında hijyenik kurallara uyuldugu taktirde misel gelişme döneminin sonuna kadar hiçbir torba ziyan olmadan sağlıklı kültürler elde edilebilir. Ancak buradaki hijyen ve aşılama kurallarına uyulmadığı taktirde havada doğal olarak bulunan Aspergilius sp., Chrysomella sp., Penicilium sp. ve Trichoderma sp. gibi küfler torba içine girerek miselin gelişmesini önleyebilir.
Elden çıkacak her torbanın işletmeye getireceği mali yük dikkate alınarak özellikle aşılama ünitesinin her gün temizlenmesine dikkat edilmeli, İçi besi ortamları dolu ağzı açık petri kaplarını bu bölmelerde dolaştırarak zaman zaman havadaki küf yoğunluğu tespit edilerek hastalık yoğunluğunun arttığı durumlarda taze havayla havalandırma yapılmalı, yerler, alet ve ekipmanlar bir dezenfektan yardımıyla temizlenmeli ve sterilizatörler çalıştırılarak oda havası steril hale getirilmelidir.
Aşılama ünitesi ile üretim bölümlerinde deneyimli elemanlar çalıştırılmalı eğer mümkünse sentetik kültürlerle yetiştiricilik tesislerinin şehirden uzak, ormanlık alanlara yakın yerlerde kurulması tercih edilmelidir.
Sentetik kültürde misel gelişme sonrası torbaların çıkartılıp üretim odasına alınmasıyla substratın direk havayla teması sonucu üzerinde yine zaman zaman yukarıda belirtilen hastalıklara rastalanılabilmrktedir. Sözkonusu hastalıklar; genellikle üretimin son aşamalarında görülmekte, artık yeterli ürün alınmamış torbalarda miselin etkinliğini yitirmiş ortamlarda ortaya çıkmaktadır. Bu hastalıklarıngörüldüğü kültürler derhal odadan çıkartılmalı ve uzak bir yerde imha edilmelidir.
Aslında sağlıklı gelişmiş bir torbada hastalıkların ortaya çıkışı Shiitake misellerinin rekabeti nedeniyle çok güçtür ve yeterli ürün alınan kültürler kurutularak gübre, yakacak vb. amaçlarla değerlendirilebilir.
Hastalıkların ortaya çıkışı erken aşamada ise bir üreticinin özellikle sterilizasyon sıcaklık ve süresi ile aşılama ünitesini gözden geçirmesi gerekmektedir. Nitekim düşük sterilizasyon süresinde aşılama ünitesinde gerekli hijyen yerine getirilmiş, aşılama kurallarına tamamıyla uyulmuş olsa bile tohum ekiminden sonra değişik bakteri ve küfler ortaya çıkabilir. Bu nedenle torbadaki substrat ağırlığının artmasına paralel olarak sterilizasyon süresi de artırılmalı ve özellikle 2.5 kg kompost torbalarıyla çalışıldığında sterilizasyon süresinin 2 saatin altında tutulmamasına dikkat edilmelidir. Sentetik kültür ve Shiitake yetiştiriciliğinde enerji maliyetini azaltmak amacıyla 1 gün içerisinde otoklavın 3-5 kere çalıştırılması, diğer bir deyişle kompost dolu torbaların otoklavdan cihazın soğumasını beklemeden çıkartılmasını gerektirmektedir. Sözkonusu durum torbaların ağzında pamuk tıkaç olsa bile torba içi ile dışı arasındaki hava basıncı farkı nedeni ile dış havanın pamuktan geçerek içeriye dolması ile sonuçlanmaktadır. Her ne kadar pamuk tıkaç filtre etkisi ile havayı süzse de, aşılama ünitesinin havasındaki enfeksiyon miktarının yüksek olduğu durumlarda büyük bir risk oluşacaktır. Bu durumu ortadan kaldırmak için otoklavdan torbaların çıkartıldığı mekanın çok temiz olmasını zorunlu kılmaktadır. Diğer taraftan sterilizasyon öncesi torbalar doldurulduktan sonra pamuk tıkaç gevşek yapılmamalı, enfeksiyonların geçişini önleyecek şekilde çok sıkı hazırlanmalıdır. Sterilizasyon ve aşılama sonrası yetiştirme ortamları dikkatli bir şekilde taşınmalı, torbaların yırtılmamasma özen gösterilmelidir. Üretim odalarında nem ve havalandırmaya dikkat edilmediği durumlarda ise bazen yüksek nemden dolayı mantarların üzerinde bakteriyel lekeler (Psedomonas tolaasi) oluşabilmekte ve bu durum mantarların şekillerinin bozulmasına yol açmaktadır. Üretim döneminde ayrıca, lamellerde bazen sinek larvaları gelişebilir. Sinekleri önlemede odaların havalandırma panellerinin giriş kısımları filtrelerle kapatılmalı veya oda içine uçucularla mücadele amacıyla piyasadan temin edinilebilecek cihazlar yerleştirilmelidir.
Dünya piyasalarında değişik standartlarının bulunmasına rağmen ülkemizde sentetik kültür yoluyla Shiitake yetiştiriciliğinde kaliteli polipropilen torba bulunamayabilir. Bu durumda sterilizasyon sonrası torbaların bağlantı yerlerinin iyi yapıştırılamaması nedeniyle hava alan kısımlardan enfeksiyonların bulaşma riski ortaya çıkmakta ve kültürle henüz misel aşılaması yapılmadan, daha başlangıçta zarar görebilmektedir. Sözkonusu sakınca torbaların çift kat kullanımıyla korner giderilebilmesine yetiştiricilik için 0.1 mm kalınlıkta poliproplien torba teminine gitmek veya bir plastik imal eden bir firmaya özel olarak ürettirmek maliyeti azaltması bakım yararlı olacaktır. Shiitake'nin kütük kültüründe de en fazla odun tahripcisi hastalıklar ortaya çıkmaktadır. Kültür kütülerine arız olan en önemli hastalıklar Coriolus versicolor, Lenzites betulina, Poria versicora sayılabilir. Genellikle havalandırmanın az, nemin yüksek olduğu bahçelerde görülen bu mantarlar emici tüpleri ile kütük besinini emerek verimin düşmesine, kütüklerin elden çıkmasına yol açmaktadır. Sentetik kültürde olduğu gibi yine Trichoderma sp. ve Penicillium sp. gibi yine doğada mevcut birçok fungus türü kütüklere yerleşebilir. Kütüklerde hastalıkların dışında değişik kütük böcekleri, salyangozlar, mantar güvesi, karıncalar, değişik sinek türleri zarar verebilir. Bu durumda kütükleri 5-6 gün suda bırakmak şeklinde mücadele edilebilir.
Hastalık ve zararlıları kontrol etmenin en iyi yolu her iki kültür sisteminde de ortamların hızla, tamamen Shiitake miselleriyle kolonize olmasını sağlamak, bunun için de gerekli kültür şartlarını tam olarak yerine getirmektir Shiitake'nin gerek kütük gerek sentetik kültür sistemiyle yetiştiriciliğinde mantarın istediği ekolojik şartları yerine getirdiğinde hiçbir katkı maddesinin olmadığı tamamen doğal bir ürün elde edilecek, hastalık ve zararlılar sorun olmayacaktır. İstisna olarak bazen kültürlerinde; hastalık ve zararlıların Shiitake misellerine baskın olduğu durumlarda bu substratlar derhal ortamdan uzaklastırılmalı, kalıntı etkisinin olduğu dikkate alınarak üretiminde hiçbir kımyasal madde kullanılmaması, doğanın bu güzel ürününün tamamen organik yasalara bağlı kalarak yetiştirilmesinden yanayım.
----------------------------------------
Kendisine teşekkürü bir borç biliriz; değerli hocamız M. Ertuğrul İlbay
Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü Dışkapı Ankara
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder
Sağlıklı İletişim Kurabilmek İçin Gönderdiğiniz Maillerinize Lütfen Telefon Numaranızı Mutlaka Yazınız. Zira Telefon Numarası Belirtilmeyen Mesajlara Cevap Verilmeyecektir.