Pleurotus eryngii (De Candolle: Fries) Quetlet Yetiştiriciliğinde değişik katkı maddeleri in verim ve kaliteye etkileri üzerine araştırmalar

Araştırma tüm Pleurotus türleri arasında lezzeti bakımından ayrı bir öneme sahip olan ve bütün dünyada

Pleurotus türlerinin kralı “The King Oyster” olarak bilinen P.eryngii mantarının kültüründe en uygun katkı

maddesinin tespit edilebilmesi amacıyla gergekleştirilmiştir. Çalışmada yetiştirme substratı olarak kullanılan talaşa buğday kepeği, pamuk tohumu küspesi ve soya küspesi gibi 3 değişik organik katki maddesinin ilavesiyle %0.7, %0.9, %1.1 ve %1.3’lük azot düzeylerinin etkileri karşılaştırılmıştır. Araştırma sonucunda en yüksek biyolojik verimlilik oranları organik katkı maddeleriyle %1.1 azot seviyesine getirilen ortamlardan elde edilmiş,

artan veya azalan azot düzeylerinde verimin düştüğü tespit edilmiştir.

1. Giriş

Günümüzde yaklaşık 6 milyon ton olarak tahmin edilen dünya mantar üretimi dikkate alındığında 6-6,5 milyarlık dünya nüfusunda kişi başına mantar tüketimi yılda ortalama 1 kg kadardır. Oysa dünyada her yıl tarım ve ormanclık sektöründen ortaya çıkan 600 milyon ton

artık maddenin değerlendirilmesiyle yılda 360 milyon ton kadar mantar üretilmesi mümkündür ve bu şekilde kişi başına yılda 60 kg’lık mantar tüketimi sağlanabilir (Poppe 2000).

Halen 200’den fazla artık madde tek başlarına veya karışım halinde mantar Üretiminde kullanılabilmektedir. Artık maddenin mantara dönüştürülebilmesinin açlık sorununa yardımcı olabileceği gibi yeni iş kollarının m açılması, istihdam sorununun giderilmesinde de büyük

yararlar sağlayabilir. Diger taraftan sökonusu dumm bu maddelerin yakılmasından kaynaklanan hava kirliliğinin, atmosferdeki CO2 seviyesini yükseltmesinin önlemnesinde, küresel ısınmanın azalmasında önemli rol oynayacak, doğal dengenin korunmasında avantaj sağlayacaktır.

Pleurotus spp. birçok artık materyalin üretimlerinde değerlendirilebilmesi, diigiik üretim

maliyetiyle yetiştiriciliğinin zahmetsiz ve aslında çok kolay oluşunun yanında yıl boyu geniş sıcaklık aralığında üretimi yapılabilen mantarlar olarak karşımıza çıkmaktadır.

Pleurotus türleri arasında ülkemizde Çaşır Mantarı olarak bilinen P.eryngii daha güzel olan

tadı ve lezzetiyle hemen dikkati çekmekte ve tüm dünyada Pleurotus’ların kralı olarak

tanınmaktadır (Seki11.a.b.).

Doğada sert dokulu ağaçların kökleriyle Eryngium campestre adlı bitkinin dokularında fakülltatif parazit yaşayan P.eryngii’nin (şekil 2) diğer türlere oranla daha uzun bir gövdesi bulunurken yine raf  ömrünün daha uzun olduğunu buna karşılık bünyesinde daha düşük miktarlarda spor üretmesinin bir avantaj olduğu vurgulanmaktadır (Stamets 1993, Anonim 2001).

Bu araştırma P.eryngii mantarının kavanoz sistemiyle yetiştiriciliğinde en uygun kültür ortamının tespit edilebilmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir.

2.Materyal ve Metot

2.1 Materyal

Araştırma Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü’nde gerçekleştirilmiştir.

Çalışmada ülkemiz florasından toplanan P.eryngii mantarının laboratuvarımızda standart tohum hazırlama tekniği ile buğday üzerine sardırılmış tohumluk miselleri

materyal olarak kullamlmıştır.

Denemede değişik düzeylerde azot içeren yetiştirme ortamlarının misel gelişme süresi ve hızı ile verim üzerine etkisi araştırılmıştır. Bu amaçla kavak talaşında buğday

kepeği, pamuk tohumu küspesi ve soya küspesi olmak üzere 3 değişik katkı maddesi kullamlmıştır. Kullanılan katkı maddelerinin bileşimini incelemek işin yapılan

analizlerde buğday kepeğinin %2.2, pamuk tohumu küspesinin %6.5 ve soya küspesinin %6.2 azot içerdiği saptanmıştır. Katkı maddelerinin farklı azot içermeleri nedeniyle her

bir katkı maddesi Talaş  ortamının azot düzeyini %.7, %0.9, %1.1 ve %1.3’e çıkartacak şekilde ilave edilmiş ve aşağıda belirtilen toplam 12 uygulamanın karşılaştırması

yapılmıştır.

A. Buğday kepeği ile %0.7 N düzeyine getirilen yetiştirme ortamı

B. Buğday kepeği ile %0.9 N düzeyine getirilen yetiştirme ortamı

C. Buğday kepeği ile % 1.1 N düzeyine getirilen yetiştirme ortamı

D. Buğday kepeği ile %1.3 N düzeyine getirilen yetiştirme ortamı

E. Pamuk tohumu küspesi ile %0.7 N düzeyine getirilen yetiştirme ortamı

F. Pamuk tohumu küspesi ile %0.9 N düzeyine getirilen yetiştirme ortamı

G. Pamuk tohumu küspesi ile % 1.1 N düzeyine getirilen yetiştirme ortamı

H. Pamuk tohumu küspesi ile %1.3 N düzeyine getirilen yetiştirme ortamı

I.. Soya küspesi ile %0.7 N düzeyine getirilen yetiştirme ortamı

J. Soya küspesi ile %0.9 N düzeyine getirilen yetiştirme ortamı

K. Soya küspesi ile % 1.1 N düzeyine getirilen yetiştirme ortamı

L. Soya küspesi ile % 1.3 N düzeyine getirilen yetiştirme ortamı

Araştırmada yetiştirme ortamlarının hazırlanması, sterilizasyonu, misel aşılaması,

inkübasyon ve hasat birçok araştırıcının belirttiği tekniklere (Stamets 1993, Oei 1996,ilbay 2001) uyularak gerçekleştirilmiştir.

Tesadüf Parselleri Deneme Desenine göre 4 tekerrürlü olarak kurulan denemede önceki çalışmamızda (ilbay 1994) belirtilen teknikler kullanılarak misel gelişme hizi ve biyolojik verim ile ilgili ölçümler yapılmıştır.

3. Bulgular ve Tartışma

3.1. Degişik Azot Düzeyi İçeren Yetiştirme Ortamlarının Misel Gelişimi

Üzerine Etkileri

Degişik azot düzeyi içeren yetiştirme ortamlarının misel gelişimi üzerine etkisini gösteren deneme sonuçları  Çizelge l’de verilmiştir.

*Farklı harfleri taşıyan uygulamalar arasında % 1 hata düzeyinde önemli farklılık vardır. Çizelge l’de görülebileceği gibi misel gelişmesi bakımından en hızlı gelişme pamuk

tohumu küspesi ile %1.1 azot düzeyine getirilmiş ortamdan elde edilmitir (17.00 cm).

Diğer taraftan katkı maddesi çeşidine bağlı olmaksızın azalan azot düzeyine paralel olarak gelişimin de azaldığı tespit edilmiştir. Aynı şekilde % 1.1.’in üzerindeki azot seviyesinde de gelişme yine yavaş olarak dikkati çekmektedir.

3.2. Degişik Azot Düzeyi içeren Yetiştirme Ortamlarının Verim Üzerine Etkileri

Araştırmada hasat 30 gün sürmüş, ilk hasat aşılamadan 43 gün sonra B, C, E, F, G,J

ve K uygulamasindan elde edilmiş, bunu 45. günle 1,46. günle A ve 48. günle D, H ile L uygulamalan izlemiştir.

Degişik azot düzeyi içeren yetiştirme ortamlarının 30 günlük hasat sonunda biyolojik verim üzerine etkilerini gösteren deneme sonuçları Çizelge 2’de verilmiştir.

Çizelge 2. Degişik azot düzeyi içeren yetiştirme ortamlarının verim üzerine etkisi

*Farkli harfleri ta§şıan uygulamalar arasında %l hata düzeyinde önemli farklılık vardır.

30 günlük hasat süresi sonunda biyolojik verim bakımından uygulamaların karşılaştırmaları yapıldığında en yüksek verim %58.79’la soya küspesiyle %1.1 azot

düzeyine çıkartılmış yetiştirme ortamından elde edilmiş, bunu %57.63 BVO oranıyla PTK ile %0.9 azot düzeyine çıkartılmış uygulamalar izlemiştir. Verim tablosu genel olarak incelendiğinde azot düzeyinin %0.9’dan %0.7’ye inmesiyle verimde bariz bir düşüş yaşandığı gözlenmektedir. Diğer taraftan %0.9 ile %1.1’lik azot düzeyleri arasında verim bakımından uygulamalar arasında bir farklılık bulunmaması nedeniyle P.eryngii nin yetiştiriciliğinde daha ekonomik olmasi açısından üreticilerimize kanımca %0.9’luk azot düzeyini önermek, üretim maliyetini düşürmek bakımından daha uygun

görünmektedir.

Denemede azot düzeyinin %1.3’e çıkarıldığı uygulamalarda en düşük verimler elde edilmiştir. Söz konusu verim düşüklüğü büyük olasılıkla yüksek azot kullanımına bağlı olarak ortamların pastörizasyon sonrası fermantasyonlarından kaynaklanmaktadır.

Nitekim bu uygulamaların kavanozlarında gelişme sırasında yoğun bir şekilde ekşimiş çürük koku hissedilmiştir. Üreticilerimizin bu konuya dikkat ederek P.eryngii üretiminde yetiştirme ortamının azot düzeyini kritik sınır olarak tespit ettiğim % 1.1’in üstüne çıkarmamalarını tavsiye etmekteyim.

4. Kaynaklar

Anonim 2001. http.7/www.mushworld.com/sub en.html

Ilbay, M.E. 1994. L.edodes kültur mantarı yetiştiriciliğinde degişik yetiştirme ortamları ve katkı maddelerinin verim ve kaliteye etkileri üzerinde araştırmalar. Ank. Univ. Fem. Bil. Ens. (Doktora

Tezi Basılmamamış)Ankara. 84s.

Ilbay, M.E. 2001. P.sajor-caju mantarı yetiştiriciliğinde büyümeyi düzenleyici madde kullanımının etkisi.

Gıda 26 (l):55-59.

Oei, P. 1996. Mushroom Cultivation. Tool Publications, The Netherlands. 274s.

Poppe, J. 2000. Use of agricultural waste materials in the cultivation of mushrooms. Mushr. Sci. 15. Vol

1:3-23.

Stamets, P. 1993. Growing Gourmet&Medicinal Mushrooms. Ten Speed Pres. P.O.Box 71123, Berkley.

552 s. 

M. Ertugrul ILBAY

Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü, Dışkapı/Ankara