Ganoderma Lucidum, Kırmızı Mantar, Ölümsüzlük Mantarı, İmparator Mantarı, Çin Mantarı

Ganoderma lucidum bünyesinde bulunan maddelerden dolayı son yıllarda tıp alanında kullanılmaya başlanmış, halen üzerinde en fazla çalışılan makro medikal mantar türlerinden birisidir. 

Medikal mantarların insan sağlığına etkisi ile tıp alanında kullanımına yönelik olarak Dünya'da çok sayıda bilimsel makale, yayın, kitap v.b. bulunmaktadır. Bugün sadece Uzak Doğu Asya ülkeleri değil birçok gelişmiş ülkede çok sayıda medikal mantar türleri doğrudan tıp alanında, destekleyici tedavide ve besin desteği olarak yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. 

Oysa bu kadar önemli olan medikal mantarlar konusunda ülkemizde yapılmış neredeyse hiçbir çalışma bulunmamaktadır. Bu kitap halkımızın, üreticilerimizin henüz bilmediği, tanımadığı Uzak Doğu Asya ülkelerinin medikal ve egzotik mantar türlerinden efsanevi Ganoderma lucidum'u (Reishi) tanıtmak üzere hazırlanmış olup eserde insan beslenmesi ve sağlığı üzerine etkilerinin yanı sıra yetiştirme tekniği ayrıntılı bir şekilde açıklanmıştır.

İstiridye Mantarı Hastalık ve Zararlıları

Mantar yetiştiriciliğinde hastalık ve zararlılar; kompost, tohumluk misel, su, insan ve havadan bulaşmaktadır. Pastörizasyon veya sterilizasyonu iyi yapılmamış bir kompost daha başlangıçta elden çıkmaya mahkumdur. Üstelik böyle bir kompostu üretime almak hastalığın tüm işletmeye yayılmasına neden olacaktır. İşletmede kullanılan su çeşitli hastalık ve zararlıları taşıyabilir. Miseller virüsle bulaşık olabilir, yetiştirme ortamının havalandırması iyi olmadığı takdirde fungus, bakteri, böcek ve virüs zararı görülebilir. Aslında İstiridye mantar türlerinin miselleri yoğun pamuğumsu şekilde ve çok hızlı gelişmekte, primordium sonrası hızlı gelişme aşamasında üzerine konan ufak sinek, böcekler nemli yüzeye yapıştığında mantarlar tarafından emilerek, hazmedilmektedir. Alınacak hijyenik önlemlerle yukarıdaki konulara dikkat edildiğinde yetiştiricilikte hiçbir sorunla karşılaşılmadan başarıyla üretim gerçekleştirebilmek mümkündür.

Bu bakımdan pastörizasyona dikkat edilmeli, işletmede temiz su kullanılmalı, çevre temizliğine önem verilmeli, havalandırma bölümlerine filtre yerleştirilmeli, konusunda hassas,temiz iş gücü kullanılmalı,  alet ve veriştirilme." konusunda hassas, temiz iş gücü kullanılmalı, kullanılan alet ve ekipmanların temizliğine özen gösterilmelidir.

Bununla beraber bulaşık ortamlarda bazı hastalık ve zararlılar ortaya çıkabilir. En fazla görülen hastalıklar yeşil, kahverengi, turuncu küf, Trichoderma harzianium, Penicillium sp. ile Hypocrea sp., Neurospora sp.'dır. Bunların dışında kültürlerde hastalık olarak Fusarium sp., Mucor sp., Aspergillus sp.. Verticillium fungicola, Monilia sp., Trichothecium sp.' de görülebilmektedir. Bu hastalıklar yetersiz pastörizasyon, çok yüksek nemle, yetersiz havalandırmadan kaynaklanmaktadır. Diğer taraftan kompostun yüksek azot içeriği ile yüksek sıcaklıkta yetiştirme ortamlarında Coprinus spp. (mürekkep mantarları) ortaya çıkabilmektedir. Mantarlarda görülebilecek en önemli hastalıklardan birisi de bakteriyel leke hastalığıdır. Çok yüksek nemde veya sulama suyunun bulaşık olduğu durumlarda mantarların üzerinde kalan suda bulunan bakteriler (Pseudomanas tolaasii ve P agarici) gelişerek kahverengi ve sarı lekelere yol açmaktadır. Aşırı nem ve yetersiz havalandırmayla görülen bu hastalıklar suyun klorlanması ve iklimlendirmenin düzeltilmesiyle giderilebilir. 

İstiridye mantar yetiştiriciliğinde fermantasyon yapılmadığından komposttan etrafa amonyak çıkışı olmamakta, aksine misel gelişmiş kültürler havaya hoş bir koku yaymaktadır. Bu bakımdan beyaz mantar yetiştiricilerinin korkulu rüyası olan sinek ve larvaları en fazla yaz aylarında sorun olmaktadır. En fazla rastlanan zararlı tipler ise Mycophila speyeri

Lycoriella solani

Megaselia halterata

M. nigra

Coboldia fuscipes v.b.'dir. Kompost pastörizasyonu iyi yapıldığı, çevre temizliğine dikkat edildiği, atık kompostlar işletmeden hemen uzaklaştırıldığında, üretim odalarına piyasada her yerde bulunabilecek sinek öldürücü veya tutucu aletler, feromon kağıtları konulup, hızlı gelişen ve büyüyen mantar ırkları kullanıldığında sinek ve böcekler yetiştiricilikte sorun olmaktan çıkacaktır. Son yıllarda kompost içine misel ekiminde biyolojik mücadele amacıyla Bacillus thuringiensis var. Israeliensis ilavesiyle sineklerin kültür ortamlarından uzak tutulmasına yönelik çalışmalar yapılmaktadır. Bunların dışında yetiştiricilikte bazen mantarlarda anormal şekiller ortaya çıkabilmektedir. Anormalitenin mekanizması tam olarak bilinmemekle beraber işletmede bu tip sorunlarla karşılaşılmaması için iyi bir iklimlendirme gerekmektedir.

Mantar yetiştiriciliğinde virüs Holings tarafından ilk kez 1962 mantar yetiştiriciliğinde tanımlanmıştır (Holings 1962). İstiridye virüs hastalığı anormal mantar oluşumu şeklinde kendini göstermekte,karnabahar şeklinde yapılar oluşmaktadır.Virüsler çeşitli zararlılarla taşınmakta veya tohum yoluyla bulaşmaktadır.Bu bakımdan hijyene dikkat edilmeli, virüsün görüldüğü durumlarda yetiştiricilikte ırk veya tür değişikliğine gidilmelidir. Görüldüğü üzere İstiridye mantar yetiştiriciliğinde, hastalık ve zararlılar kısmında hiçbir kimyasal uygulamadan bahsedilmemiştir. Başarılı bir üretici hiçbir inorganik madde ve kimyasal ilaç kullanmadan yüksek kalitede, verimli, tamamen organik şekilde istiridye mantarı yetiştirilebilir. Ve şimdi tam mantar üretme zamanı.

----------------------------------------

Kendisine teşekkürü bir borç biliriz; değerli hocamız M. Ertuğrul İlbay

Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü Dışkapı Ankara 

İstiridye Mantarı Tüketimi

İstiridye mantarları görünüşleri, renkleri, lezzetleri ve aroması bakımından taze tüketime son derece uygundur. İri mantarlar tavada balık gibi başlı başına ana yemek olarak tüketilebilir. Değişik türlerden çok çeşitli yemek tarifleri geliştirilebilir ve lokantalar kendilerine özel menüler oluşturabilir. İstiridye Mantarı gibi bazı tür mantarlar derin dondurucuda saklanıp çıkartıldığında sanki tazeymiş gibi bir görünüm sunmaktadır. Aynı durum kurutulmuş mantarlar için de geçerlidir.

Kurutulmuş mantarlar çorba, çay, un halinde değerlendirilebilir. Bugün nüfusu çok kalabalık olan Hindistan'da İstiridye mantarı protein açığını kapatmak üzere ekmeklere, bisküvilere katılmaktadır (Mane ve ark.2000). 

Tüketimde ketçap, mayonez gibi sosları hazırlanabilir, yağda saklanarak estetik ve lezzet verici amaçla kullanılabilir. Değişik türlerle çok çeşitli garnitürler hazırlanabilir, iri mantarlardan döner hazırlanabilir. Japonya'da halen uygulanan bir yöntemle; plastik kavanoz sisteminde geliştirilmiş miseller aydınlığa çıkarılmayarak mantar oluşumu engellenmekte kavanozlar karanlık koşullarda tutulmaya devam ettirilerek bir kavanozda üst yüzeyi çok sayıda primordium ve mantar dokusu elde edildiğinde kavanozun üst yüzeyinden kesilen dairesel doku vejeteryanlar için hamburger köftesi gibi piyasada satışa sunulmaktadır. İstiridye mantarlarının raf ömürlerinin uzun olduğu söylenemez. Buzdolabı koşullarında taze mantarlar bir hafta kadar saklanabilmektedir. Üzerlerinde sebze ve meyvelerde olduğu gibi bir kabuk tabakası, mumsuyapı bulunmadığından mantarlar yüzeylerinden çok çabuk su kaybetmektedir.

Optimum muhafaza sıcaklığı 0-4 C arasındaki sıcaklıkta % 85- 90 nemdir Muhafazanın süresi, mantarın olgunluk durumuna göre değişmekte genç sert dokulu mantarlar depo koşullarında daha uzun süre dayanmaktadır. Sıcaklığın 8-10 C'ye çıkmasıyla solunum artacak, bozulma hızlanacaktır. istiridye mantarlarında bozulma önce uç kısımda şapka kenarlarında kahverengileşmeyle başlamakta, mantarların rengi giderek açılmaktadır. Hemen tüketilmeyen mantarların üzerinde hasat sonrası beyaz tüylenme görülmesi bazen tüketicileri ürkütmektedir. Aslında bu durum hasat sonrası mantarın aktivitesinin devam etmesinden kaynaklanmaktadır. Sözkonusu tüylenmenin hiç bir yan etkisi olmayıp istiridye mantarları taze olarak güvenle tüketilebilecek , uzun süreli tüketimlerde bile hiçbir toksitesi bulunmayan en güzel besin maddelerindendir. İstiridye mantarlarının su içeriği oldukça yüksektir ve 10 kg taze mantardan 1 kg kadar kuru mantar elde edilebilmektedir. Üretimin bol olduğu dönemlerde mantar salamura yapılarakta uzun süre saklanabilir.

----------------------------------------

Kendisine teşekkürü bir borç biliriz; değerli hocamız M. Ertuğrul İlbay

Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü Dışkapı Ankara